Na łamach niniejszego wpisu chciałbym krótko odnieść się do kwestii zmian procedury cywilnej obowiązujących od 1 stycznia 2016r. w przedmiocie wzmocnienia mediacji i koncyliacyjnych sposobów zakończenia sporów sądowych.
Omawiane zmiany wprowadzone zostały przepisami ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów.
I tak zmianie uległ art. 10 KPC, który jako zasadę postepowania wprowadził obowiązek nakłaniania strony przez Sąd do ugodowego zakończenia sprawy (m.in. zmiana zapisu „powinien” na „dąży w każdym stadium postępowania”).
Jako element składowy pozwu, wprowadzono obowiązek wskazania, czy strony podjęły próbę pozasądowego sposobu rozwiązania sporu bądź wskazania przyczyn braku takiego działania:
W art. 187 w § 1 w pkt 2 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, a w przypadku gdy takich prób nie podjęto, wyjaśnienie przyczyn ich niepodjęcia.”
Ważną regulacja jest również skutek przewidziany dla wszczęcia mediacji (m.in. przerwanie biegu przedawnienia) , również w przypadku gdy, gdy do mediacji nie dojdzie w wyniku działania dłużnika, pod warunkiem późniejszego wytoczenia powództwa w terminie 3 miesięcy.
w art. 183[6] dodaje się § 3 w brzmieniu:
„§ 3. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w § 2 pkt 1-3, strona wytoczy powództwo o roszczenie, które było objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji, w terminie trzech miesięcy od dnia:
1) w którym mediator lub druga strona złożyli oświadczenie powodujące, że mediacja nie została wszczęta albo
2) następnego po upływie tygodnia od dnia doręczenia wniosku o przeprowadzenie mediacji, gdy mediator lub druga strona nie złożyli oświadczenia, o którym mowa w pkt 1
– w odniesieniu do tego roszczenia zostają zachowane skutki przewidziane dla wszczęcia mediacji.
Wzmocniono również rolę samej mediacji. Po nowelizacji Sąd będzie mógł skierować sprawę do mediacji na każdym etapie postępowania, i to więcej niż raz. Wydłużono okres mediacji z 1 miesiąca do trzech (choć okres ten może ulec wydłużeniu). Istotnym novum jest również możliwość prowadzenia mediacji w sprawach upominawczych i nakazowych, w który skutecznie wniesiono zarzuty.
Art. 183[8] KPC
§1.Sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania.
§2. Postanowienie kierujące strony do mediacji może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.
§3. Przepisu § 1 nie stosuje się w sprawach rozpoznawanych w postępowaniach upominawczym oraz nakazowym, chyba że doszło do skutecznego wniesienia zarzutów.
§4. Przewodniczący może wezwać strony do udziału w spotkaniu informacyjnym dotyczącym polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji. Spotkanie informacyjne może prowadzić sędzia, referendarz sądowy, urzędnik sądowy, asystent sędziego lub stały mediator.
§5. Przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę przewodniczący dokonuje oceny, czy skierować strony do mediacji. W tym celu przewodniczący, jeżeli zachodzi potrzeba wysłuchania stron, może wezwać je do osobistego stawiennictwa na posiedzeniu niejawnym.
§6. Jeżeli strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne, sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną.
Pewnej zmianie uległy również opłaty związane z wszczęciem postępowania pojednawczego. Opłata stała 40zł obowiązywać będzie w sprawach o prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 10 000 złotych. W sprawach o prawa niemajątkowe lub prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu przekracza 10 000 złotych opłata od wniosku wynosić będzie 300zł.
Pewnej modyfikacji uległy również regulacje związane ze zwrotem kosztów procesu. W obecnej regulacji w przypadku ugody przed rozpoczęciem rozprawy, strona uzyska zwrot całości opłaty, w przypadku zaś późniejszej ugody, strona uzyska zwrot połowy opłaty. Do grudnia 2015r. obowiązywała zasada „odzyskania” jedynie połowy opłaty od pozwu i to z pewnym założeniem: przed pierwszą rozprawą mogło mieć to miejsce w drodze ugody pozasądowej, po rozpoczęciu rozprawy tylko w drodze ugody sądowej. Zmiana ta wyraźnie więc promuje taką formę zakończenia sporów sądowych.
Art. 79. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
1. Sąd z urzędu zwraca stronie:
1) całą uiszczoną opłatę od:
h) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie zakończyło się zawarciem ugody przed rozpoczęciem rozprawy przed sądem pierwszej instancji;
2) trzy czwarte uiszczonej opłaty od:
a) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli w toku postępowania sądowego zawarto ugodę przed mediatorem po rozpoczęciu rozprawy,
3) połowę uiszczonej opłaty od:
a) pisma cofniętego przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana,
c) pisma wszczynającego postępowanie w pierwszej instancji oraz zarzutów od nakazu zapłaty, jeżeli postępowanie w pierwszej instancji zakończyło się zawarciem ugody sądowej po rozpoczęciu rozprawy,
Wydaje się że mediacja nie jest obecnie popularną metodą rozwiązywania sporów sądowych a wprowadzone zmiany mają za zadanie to zmienić. Z najważniejszych z powołanych zmian, z punktu widzenia pełnomocnika będzie dodanie kolejnego elementu konstrukcyjnego pozwu. Jest to istotna zmiana – może nie tak daleko idąca jak niegdyś obowiązek wezwania do zapłaty dłużnika (pozwanego) przez wierzyciela (powoda) w uchylonych już przepisach o postępowaniu gospodarczym, niemniej stanowiąca o pewnym obowiązku strony do podjęcia próby polubownego rozwiązania sprawy bądź do poinformowania Sądu o przyczynach odstąpienia od takiego działania. Praktyka orzecznicza a zwłaszcza częstotliwość sięgania do art. 130 KPC przez Sąd pokaże na ile wymóg ten będzie istotny z punktu widzenia konstrukcji pozwu. Z powołanego wymogu widać również pewien potencjał jako wyjściowej przesłanki do stosowania art. 101 KPC przy rozstrzyganiu o kosztach procesu.
Radca Prawny Jakub Pitera