Rok 2016 niesie ze sobą istotne zmiany w wielu gałęziach prawa. W związku z tym warto przyjrzeć się najbardziej doniosłym i najważniejszym zmianom.
W związku z wieloma pytaniami kierowanymi do naszej Kancelarii, które dotyczą aktualnie obowiązujących regulacji zasiłków i urlopów macierzyńskich, na pierwszy ogień wytypowałam zmiany jakie wprowadzono Ustawą z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw oraz ustawą z dnia 24 lipca 2015 r.
- Najbardziej kluczową zmianą ( w każdym razie, na pewno najszerzej komentowaną) są regulacje odnoszące się do obliczania wysokości zasiłku macierzyńskiego dla osób niebędących pracownikami, które spowodowały koniec ery „biznesmatek”. Dla przypomnienia, przed dniem 2 stycznia 2016 r. osoba ubezpieczona nie będąca pracownikiem (czyli prowadząca działalność gospodarczą), aby uzyskać zasiłek macierzyński w kwocie liczonej od najwyższej podstawy wymiaru , mogła opłacić najwyższą składkę za jeden pełny miesiąc przed porodem i cieszyć się wysokim świadczeniem.
Aktualnie podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód ubezpieczonego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
Jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowić będzie zadeklarowana kwota, a okres podlegania ubezpieczeniu będzie krótszy niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego obliczać będziemy zgodnie z art. 48a ustawy:
W przypadku ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, podlegającego ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż okres, o którym mowa w art. 48 ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma: 1) przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz 2) kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.
W przepisie mowa jest co prawda o zasiłku chorobowym, ale trzeba pamiętać, że zgodnie z Art. 52 ustawy, do ustalania podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio kilka przepisów dot. zasiłku chorobowego, w tym art. 48a-50.:
Art. 52. Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2–4, art. 38 ust. 1, art. 42, art. 43, art. 48 ust. 1 i art. 48a–50, a do świadczenia rehabilitacyjnego także przepisy art. 19 ust. 2 i art. 46.
O czym warto wspomnieć przy okazji tej kwestii, to przepis art. 43 ustawy:
Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe
Co to oznacza w praktyce? W przypadku, kiedy pomiędzy zakończeniem pobierania zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka a rozpoczęciem pobierania zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia kolejnego dziecka nie będzie przerwy bądź przerwa będzie krótsza niż 3 miesiące, ZUS nie będzie od nowa liczył podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego, a przyjmie podstawę dotychczas ustaloną. I to niezależnie od wysokości składek na ubezpieczenie chorobowe opłacanych w czasie przerwy między zasiłkami.
- Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. uchyliła przepisy stanowiące o dodatkowym urlopie macierzyńskim oraz dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Od 2 stycznia 2016 r. roku dodatkowy urlop macierzyński został połączony z urlopem rodzicielskim, który teraz wynosi nie 26 a 32 do 34 tygodni, w zależności od tego, czy matka rodzi jedno, czy więcej dzieci. Urlop rodzicielski przysługuje w wymiarze do:
- 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie jako rodzina zastępcza z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej jednego dziecka w wieku do siódmego, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego do dziesiątego roku życia, zwanego dalej „przyjęciem dziecka na wychowanie”;
- 34 tygodni – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;
- 29 tygodni – w przypadku przyjęcia na wychowanie, gdy pracownik ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni.
- Zmienił się także termin do złożenia wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze można składać do 21 dni po porodzie (wcześniej trzeba to było zrobić w ciągu 14 dni).
Art. 30a. 1. Ubezpieczona – matka dziecka, nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o wypłacenie jej zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze.
- Przed 2 stycznia 2016 r. ojciec dziecka miał prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego, ale tylko do ukończenia przez dziecko 1 roku życia. Zgodnie z nową ustawą , ojciec dziecka ma nie rok, a dwa lata na skorzystanie z tego urlopu.
- Nowością są również przepisy, które pozwalają na wykorzystanie urlopu rodzicielskiego w częściach ( nie więcej niż 4) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia. Co więcej, w przypadku korzystania z urlopu rodzicielskiego w częściach, nie muszą one przypadać bezpośrednio po sobie.
- W dalszym ciągu można będzie łączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu, a przy tym wymiar urlopu rodzicielskiego będzie wydłużony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika, maksymalnie do 64 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka.
- Na koniec wspomnieć trzeba, iż od dnia 1 stycznia 2016 r. najniższy zasiłek macierzyński wyniesie 1000 zł, a prawo do niego nabędą także bezrobotni, studenci, uczniowie, osoby pracujące na podstawie umów cywilno-prawnych oraz rolnicy. Świadczenie to należy do grona świadczeń rodzinnych i wypłacane będzie przez gminy przez rok po narodzinach dziecka, a więc za okres odpowiadający rocznemu urlopowi rodzicielskiemu pracownika.
Ponadto, osoba prowadząca działalność gospodarczą, opłacająca do tej pory składki minimalne, w związku z tym otrzymująca zasiłek macierzyński w kwocie mniejszej niż 1000 zł , dostanie wyrównanie do tej kwoty.
Opisane przeze mnie zmiany nie są jedynymi jakie zaszły w przepisach w związku z wejściem w życie nowych ustaw, niemniej wydaje się, że budzą największą ciekawość wśród klientów Kancelarii i czytelników bloga.
W przyszłym miesiącu planujemy zająć się zmianami w prawie pracy wprowadzonymi w 2016 r., w związku z czym na łamach bloga niewątpliwie pojawi się wpis dotyczący tej tematyki.
Radca Prawny Katarzyna Pitera