Na łamach niniejszego wpisu chciałbym zastanowić się na dopuszczalnością potrącenia z diet przysługujących pracownikowi, który jest zawodowym kierowcą odszkodowania z tytułu szkód wyrządzonych przez tego pracownika. Zdarza się bowiem, iż pracownik ze swojej winy uszkodzi bądź pojazd bądź ładunek który przewozi.
Wtedy dla pracodawcy niezwykle kuszące jest aby dokonać stosownego potrącenia, zwłaszcza, iż dieta nie stanowi stricte składnika wynagrodzenia za pracę. W praktyce natomiast, kierowca zatrudniony jest na najniższe wynagrodzenie, resztę „wypłaty” stanowią właśnie diety. Pokusa o tyle silniejsza, o ile pojazdy nie są już objęte leasingiem i nie podlegają ubezpieczeniu AC.
Poruszana kwestia nie jest wprost uregulowana w przepisach. Samo wynagrodzenie za pracę korzysta z ochrony co do potraceń uregulowanych w kodeksie pracy. Stanowią o tym art. 87-91 KP:
Art. 87. KP [Potrącenia należności z wynagrodzenia]
§1. Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108.
§2.Potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w § 1.
§3.Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
§4.Potrącenia, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § 1 pkt 1 – trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108.
§5.5Nagroda z zakładowego funduszu nagród5, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.
§6.(uchylony).
§7.Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
§8.Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.
Art. 871. KP [Kwoty wolne od potrąceń]
§1.Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
§2.Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w § 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Art. 91. KP [Potrącenia innych należności]
§1.Należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.
§2.W przypadkach określonych w § 1 wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) określonej w art. 871 § 1 pkt 1 – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy;
2) 80% kwoty określonej w art. 871 § 1 pkt 1 – przy potrącaniu innych należności niż określone w pkt 1.
Trzeba również pamiętać, iż co do zasady pracownik odpowiada do trzykrotności wynagrodzenia za pracę. Są do tej zasady wyjątki np. : szkoda wyrządzona umyślnie, mienie powierzone.
Art. 119. KP [Ograniczenie wysokości odszkodowania]
Odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.
Podnieść jednak należy, iż sama dieta nie jest wynagrodzeniem za pracę, nie jest też składnikiem wynagrodzenia za pracę. Powszechnie przyjmuje się, że świadczenia wypłacane przez pracodawcę na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową pracownika nie są składnikiem wynagrodzenia za wykonaną pracę, lecz stanowią zwrot zwiększonych kosztów wynikających ze świadczenia pracy poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy: Warto powołać np.:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000 r. I PKN 536/99
Ryczałt w walucie obcej, który może być przyznany na pokrycie kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków, noclegów oraz przejazdów środkami komunikacji miejskiej w czasie zagranicznych podróży służbowych pracownika nie jest ekwiwalentem za pracę wykonywaną za granicą (art. 80 KP), przeto nie może być traktowany jako składnik pracowniczego wynagrodzenia za pracę.
OSNP 2001/13/443, M.Prawn. 2001/15/791
Niemniej opowiedzieć należy się za niedopuszczalnością potrącenia wskazanych roszczeń.
Pogląd ten buduje się na podstawie ogólnych przepisów o potraceniach z KC. Zgodnie z kodeksem cywilnym:
Art. 505. KC Nie mogą być umorzone przez potrącenie:
1) wierzytelności nieulegające zajęciu;
2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
Zaś szkoda wyrządzona przez pracownika, będzie szkodą wyrządzoną głównie na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej. W tym zakresie kierując się ogólną zasadą dotycząca zakazu potrąceń, takie roszczenia (pracownika o dietę i pracodawcy o naprawienie szkody) nie mogą być wzajemnie potrącane. Pewnym argumentem za brakiem możliwości potrącenia ww. roszczeń z diet jest zasada odpowiedniego stosowania Kodeksu pracy.
Ponadto art. 831 KPC zabrania egzekucji z należności za wyjazdy służbowe:
Art. 831. KPC [Sumy, świadczenia, prawa i wierzytelności niepodlegające egzekucji]
§1.Nie podlegają egzekucji:
1) sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych;
Choć przepis ten odnosi się egzekucji i dotyczy organów egzekucyjnych stanowi ważną wskazówkę. Bo jeżeli kierować się zasadami wnioskowania a maiori ad minus, jeśli organ egzekucyjny (który co do zasady może więcej) nie może dokonać egzekucji z ww. świadczeń, to tym bardziej wierzyciel cywilny (co do którego obowiązuje zasada równości broni względem drugiego wierzyciela), nie może dokonać z tych świadczeń wzajemnych potrąceń.
Stanowisko to potwierdza orzecznictwo Wojewódzkich Sądów Administracyjnych dotyczących postępowań kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy. Warto powołać np.:
Stanowisko to potwierdza orzecznictwo Wojewódzkich Sądów Administracyjnych dotyczących postępowań kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy. Warto powołać np.:
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 17 listopada 2014 r. III SA/Kr 504/14
W niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę pracodawcy na decyzję PIP nakazującą zwrócić kwotę potrąconą z diety pracownika tytułem odszkodowania za kradzież paliwa
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 czerwca 2014 r. III SA/Kr 227/14
W niniejszej sprawie Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę pracodawcy na decyzję PIP nakazującą zwrócić kwotę potrąconą z diety pracownika tytułem odszkodowania za uszkodzenie ciągnika siodłowego.
Reasumując, brak jest podstaw, do dokonania potrącenia z diet przysługujących pracownikowi – kierowcy zawodowemu odszkodowania z powodu szkody wyrządzonej przez pracownika. Jedyną możliwością dla pracodawcy pozostaje więc jedynie postępowanie dyscyplinarne i nałożenie kary pieniężnej (oczywiście w tym zakresie istnieją warunki wskazane przez Kodeks Pracy), bądź też ewentualne uzyskanie pisemnej zgody pracownika na dokonanie potrąceń – choć kwestią otwartą pozostaje tutaj ewentualne naruszenie przepisów art. 505 pkt. 3 KC.
Radca Prawny Jakub Pitera