Na łamach niniejszego wpisu chciałbym krótko odnieść się do kwestii dopuszczalności prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Co do zasady zasiłek macierzyński jako świadczenie z ubezpieczenia społecznego przysługuje m.in. w przypadku urodzenia się dziecka w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego (tj. zgodnie z art. 180. § 1 Kodeksu Pracy podstawowy wymiar to od 20 do 37 tygodni).
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stanowi:
„Art. 29. 1. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
1) urodziła dziecko;
2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.
2. Przepis ust. 1 pkt 2 i 3 stosuje się odpowiednio do ubezpieczonego.
3.
4. W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
4a. W razie skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek ubezpieczonej-matki dziecka po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni, zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu-ojcu dziecka, który uzyskał prawo do urlopu macierzyńskiego lub przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przepis stosuje się odpowiednio w przypadku skrócenia okresu urlopu macierzyńskiego na wniosek matki, która korzystała z prawa do tego urlopu na podstawie przepisów odrębnych.
5. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, z zastrzeżeniem ust. 6.
5a. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego.
6. W przypadku, o którym mowa w ust. 4 i 4a, okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej – matce dziecka.
7. Wysokość zasiłku macierzyńskiego pomniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu.”
Warunkiem otrzymania świadczenia jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu, co jest fakultatywne w przypadku osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą.
Pojawia się teraz problem dopuszczalności prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Wątpliwości mogą pojawić się tutaj ze względu na zasadę wprowadzoną w zakresie pobierania zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy oraz zasiłek macierzyński jako świadczenia wywodzące się z ubezpieczenia chorobowego zostały stypizowane w jednej ustawie. Powołana ustawa wprowadza zasadę, iż osoba która w trakcie niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową (w tym również prowadzi działalność gospodarczą) traci prawo do zasiłku chorobowego. Wynika to expressis verbis z art. 17 powołanej ustawy:
„Art. 17. 1. Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.
2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje w przypadku, gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.
3. Okoliczności, o których mowa w ust. 1 i 2, ustala się w trybie określonym w art. 68.”
Niemniej zasada ta nie ma zastosowania do zasiłku macierzyńskiego. Art. 17 zredagowany został nie w części ogólnej ustawy a w części odnoszącej się jedynie do świadczenia zasiłku chorobowego. Regulacja zasiłku macierzyńskiego w art. 31 powołanej ustawy określa, iż do zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3. Brak odesłania do art. 17 świadczy braku stosowania ww. artykułu do świadczenia zasiłku macierzyńskiego.
Pogląd ten znajduje poparcie w doktrynie:
„Zasiłek macierzyński jest jedynym świadczeniem należnym z tytułu urodzenia i opieki nad dzieckiem w pierwszych tygodniach po porodzie. Brak natomiast odesłania do art. 17 uzasadnia twierdzenie, że w okresie urlopu macierzyńskiego (pobierania zasiłku macierzyńskiego) można podjąć inną pracę.”
Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Omówienie [w:] Prawo socjalne
Jędrasik-Jankowska Inetta. Autor komentarza do roz. 6 art. 31: Inetta Jędrasik-Jankowska
W Internecie znajduje się bardzo wiele artykułów i opracowań wskazujących wprost, iż pogląd o dopuszczalności prowadzenia działalności gospodarczej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego jest już ugruntowany w doktrynie. Niemniej poglądy w doktrynie nie są tak liczne jak mogłoby się wydawać, orzecznictwo oraz dorobek glosatorski również nie jest w tym zakresie bardzo obszerny.
Niemniej biorąc pod uwagę przytoczone argumenty trudno opowiedzieć się za innym stanowiskiem, aniżeli przyjęciem dopuszczalności prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego ze wszystkimi konsekwencjami (w tym wystawianiu faktur VAT).
Radca Prawny Jakub Pitera