W niniejszym wpisie chciałbym omówić kwestię czy przedawnienie należności podatkowej powoduje niejako automatycznie przedawnienie również kosztów egzekucji ww. należności. Chodzi więc o odpowiedź na pytanie, czy koszty postępowania egzekucyjnego powstałe w trakcie ww. postępowania dzielą los należności głównej, czy też wykazują pewną odrębność w tym zakresie?
Co do zasady, zgodnie z art. 70 ordynacji podatkowej, zobowiązania podatkowe przedawniają się z upływie 5 lat. Termin ten biegnie jednak odmiennie a niżeli w zakresie m.in. zobowiązań cywilnoprawnych, ponieważ bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku:
Art. 70. Ordynacji Podatkowej
§1. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
§2. Bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1) od dnia wydania decyzji, o których mowa w art. 67a § 1 pkt 1 lub 2, do dnia terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej, ostatniej raty podatku lub ostatniej raty zaległości podatkowej;
2) od dnia wejścia w życie rozporządzenia w sprawie przedłużenia terminu płatności podatku, wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do dnia upływu przedłużonego terminu.
§3. 141 Bieg terminu przedawnienia przerywa ogłoszenie upadłości. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.
§3a. 142 Jeżeli ogłoszenie upadłości, o którym mowa w § 3, nastąpiło przed rozpoczęciem biegu terminu przedawnienia, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu lub umorzeniu postępowania upadłościowego.
§4. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.
§5. (uchylony)
§6. Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem:
1) wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania;
2) wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania;
3) wniesienia żądania ustalenia przez sąd powszechny istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
4) doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia, o którym mowa w art. 33d § 2, lub doręczenia zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
5) doręczenia zawiadomienia o przystąpieniu do zabezpieczenia w przypadkach określonych w art. 32a § 3 i art. 35 § 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1619, z późn. zm.).
§7. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się, a po zawieszeniu biegnie dalej, od dnia następującego po dniu:
1) prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe;
2) doręczenia organowi podatkowemu odpisu orzeczenia sądu administracyjnego, ze stwierdzeniem jego prawomocności;
3) uprawomocnienia się orzeczenia sądu powszechnego w sprawie ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa;
4) wygaśnięcia decyzji o zabezpieczeniu;
5) zakończenia postępowania zabezpieczającego w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
§8. Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.
Art. 59 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
§1. Postępowanie egzekucyjne umarza się:
1) jeżeli obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania;
2) jeżeli obowiązek nie jest wymagalny, został umorzony lub wygasł z innego powodu albo jeżeli obowiązek nie istniał;
3) jeżeli egzekwowany obowiązek został określony niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji organu administracyjnego, orzeczenia sądowego albo bezpośrednio z przepisu prawa;
4) gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;
5) jeżeli obowiązek o charakterze niepieniężnym okazał się niewykonalny;
6) w przypadku śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;
7) jeżeli egzekucja administracyjna lub zastosowany środek egzekucyjny są niedopuszczalne albo zobowiązanemu nie doręczono upomnienia, mimo iż obowiązek taki ciążył na wierzycielu;
8) jeżeli postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;
9) na żądanie wierzyciela;
10) w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.
§2. Postępowanie egzekucyjne może być umorzone w przypadku stwierdzenia, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.
§2a. W zakresie należności pieniężnych, o których mowa w art. 2 § 1 pkt 8 i 9, postępowanie egzekucyjne umarza się w przypadkach określonych w § 1 pkt 4, 6, 7, 9 i 10 oraz w § 2.
§3. W przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego, chyba że umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje na podstawie art. 34 § 4.
§4. Postanowienie, o którym mowa w § 3, wydaje się na żądanie zobowiązanego lub wierzyciela albo z urzędu.
§5. Na postanowienie w sprawie umorzenia postępowania egzekucyjnego przysługuje zażalenie zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu jednocześnie organem egzekucyjnym.
W przypadku przedawnienia należności podatkowej, postępowanie w tej sprawie winno co do zasady zostać umorzone jako bezprzedmiotowe (przynajmniej w zakresie należności głównej jak i odsetek).
Problem pojawia się, jeśli chodzi o koszty postępowania egzekucyjnego, które powstały w sprawie egzekucji danej należności podatkowej. Czy w zakresie egzekucji kosztów postępowania egzekucyjnego, postępowanie również winno zostać umorzone jako bezprzedmiotowe (vide – przyjęcie, iż koszty postępowania są nierozerwalnie związane z roszczeniem głównym), czy też w zakresie kosztów egzekucyjnych nadal należy prowadzić postępowanie?
W doktrynie pojawiły się dwie zasadnicze koncepcje w tej materii:
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 lutego 2011 r.III SA/Wr 860/10 – opowiedział się za pierwszą z powołanych koncepcji, i przyjął, iż koszty postępowania egzekucyjnego pozostają w ścisłym związku z samą należnością podatkową.
W powołanym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu po rozpoznaniu w Wydziale III na rozprawie w dniu 3 lutego 2011 r. sprawy ze skargi A Sp.z o.o. we W. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej we W. z dnia (…) r., nr (…) w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego i umorzenia postępowania zażaleniowego uchylił zaskarżone postanowienie i zasadził stosowne koszty procesu.
Przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy jest postanowienie, odmawiające umorzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.). Organ odmawiając umorzenia wskazał, że przeszkodą ku temu jest fakt istnienia nieuiszczonych przez stronę skarżącą kosztów egzekucyjnych.
Opierając się na swoim stanowisku, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu powołała się na wyrok NSA z dnia 20 stycznia 2009 r. II FSK 1027/08 (LEX nr 508217) – koszty egzekucyjne nie są objęte zakresem zastosowania norm art. 2 u.p.e.a. Dlatego też pojęcie obowiązku i należności pieniężnej, w znaczeniu art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., należy odnosić do tego obowiązku i tej należności pieniężnej, które legły u podstaw wszczęcia postępowania egzekucyjnego, nie zaś kosztów postępowania generowanych przez postępowanie egzekucyjne. Normy wynikające z art. 59 u.p.e.a. nie zawierają odwołania do kosztów egzekucyjnych, w szczególności nie określają, by przeszkodą do umorzenia postępowania, w przypadku zaistnienia przesłanek wymienionych w tym przepisie, były okoliczności związane z ustalaniem i obciążaniem uczestników postępowania egzekucyjnego kosztami egzekucyjnymi.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, stanął na stanowisku, iż koszty egzekucyjne pozostają w ścisłym związku z egzekwowaną należnością główną:
Jak skądinąd słusznie podniósł organ w zaskarżonym postanowieniu – w rzeczy samej zgodnie z art. 64c § 5 u.p.e.a. egzekucja kosztów egzekucyjnych następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zaś jak wynika z art. 64c § 6 u.p.e.a. wyegzekwowanie kosztów egzekucyjnych możliwe jest wyłącznie na podstawie tego tytułu wykonawczego, który obejmuje dochodzoną należność pieniężną, stanowiącą obowiązek podlegający egzekucji administracyjnej. Oznacza to jednak, że koszty egzekucyjne pozostają w ścisłym związku z egzekwowaną należnością i są dochodzone w ramach zasadniczego postępowania egzekucyjnego. Tym samym, jak słusznie podkreślono w motywach powołanego wyroku WSA w Warszawie sygn. III SA/Wa 4190/06 (por. także S. Babiarz w S. Babiarz,B. Dauter, M.Niezgódka-Medek „Koszty postępowania w sprawach administracyjnych i sądowoadministracyjnych”, wydanie 2, Warszawa 2009, Wyd. LexisNexis., str. 398) – jeżeli ze względu na wygaśnięcie obowiązku administracyjnego postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone, brak jest podstawy prawnej do samodzielnego prowadzenia postępowania w stosunku do związanych z dochodzoną należnością kosztami egzekucyjnymi
Niemniej warto podkreślić, iż w omawianej sprawie obowiązek podatkowy nie wygasł wskutek przedawnienia. Obowiązek objęty tytułami wykonawczymi w zakresie należności podatkowych z tytułu podatku od towarów i usług, został umorzony w omawianej sprawie wskutek wydania wobec strony skarżącej decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego W.-(…) z dnia (…) r. znak (…) o zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego i umorzeniu należności objętych tytułami wykonawczymi na mocy art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz. 1287 z późn. zm.)
Powołane stanowisko potwierdzone zostało również wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 marca 2007 r. III SA/Wa 4190/06:
W przypadku wygaśnięcia obowiązku poprzez umorzenie należności w podatku od towarów i usług w drodze restrukturyzacji na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz. 1287 ze zm.) postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. podlega obligatoryjnemu umorzeniu.
Jeżeli ze względu na wygaśnięcie obowiązku administracyjne postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone, brak jest podstawy prawnej do samodzielnego prowadzenia postępowania w stosunku do związanych z dochodzoną należnością kosztami egzekucyjnymi. Także w sytuacji umorzenia postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie tytułów wykonawczych brak jest możliwości prowadzenia postępowania egzekucyjnego, jeżeli koszty egzekucyjne są wykazane w tych tytułach wykonawczych.
Jeżeli wygaśnięcie obowiązku nastąpiło w drodze decyzji restrukturyzacyjnej odpowiedzialność za powstałe koszty egzekucyjne nie może obciążać ani zobowiązanego, ani wierzyciela. W takiej sytuacji organ egzekucyjny działając na podstawie art. 64e § 1, § 4a powinien z urzędu umorzyć koszty z tytułu opłat, o których mowa w art. 64 § 1 i 6, jeżeli opłaty te nie mogą być ściągnięte od zobowiązanego i powstały w zgodnie z prawem wszczętym i prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przez organ wykonujący.
Jak widać w powołanych orzeczeniach, Wojewódzkie Sądy administracyjne opowiedziały się za ścisłym związkiem kosztów egzekucyjnych z dochodzoną należnością główną. Fakt, innej podstawy prawnej bądź innego beneficjenta świadczeń (należności głównej względem wierzyciela, kosztów egzekucyjnych względem organu egzekucyjnego), nie miał tu większego znaczenia. W mojej ocenie pogląd ten jest o tyle trafny, iż bez powstania należności podatkowej, nie istniałyby koszty egzekucji. Ich powstanie jest nierozerwalnie związane z istnieniem (i brakiem uiszczenia) należności podatkowej.
Niemniej w orzecznictwie pojawił się również pogląd odmienny, który z czasem zaczął być poglądem dominującym w omawianym zakresie:
Warto podnieść, iż Wojewódzki Sąd Administracyjnego w Gliwicach w wyroku z dnia 20 marca 2013 r. I SA/Gl 776/12 stanął na następującym stanowisku:
Koszty egzekucyjne należne w związku z czynnościami dokonanymi w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przed przedawnieniem dochodzonej zaległości podatkowej podlegają egzekwowaniu niezależnie od umorzenia postępowania co do należności głównej.
W powołanej sprawie istota sporu koncentruje się zasadniczo wokół dopuszczalności egzekwowania kosztów postępowania egzekucyjnego w sytuacji, gdy – ze względu na przedawnienie zobowiązania – postępowanie egzekucyjne, w ramach którego naliczono te koszty zostało umorzone w części dotyczącej należności głównej wraz z odsetkami.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w uzasadnieniu powołanego wyroku podniósł:
We wspomnianym wyroku skład orzekający podzielił w nim pogląd, że zakres podmiotowy i przedmiotowy umorzenia postępowania z przyczyny wymienionej w art. 59 § 1 pkt 2 ustawy egzekucyjnej, jak i innych przyczyn wymienionych w § 1 art. 59 tej ustawy, dotyczyć może wyłącznie obowiązku określonego w art. 2 ustawy egzekucyjnej, nie zaś kosztów postępowania egzekucyjnego. Stwierdził (za wyrokiem NSA z dnia 20 stycznia 2009 r. sygn. akt II FSK 1027/08), iż „to, że koszty egzekucyjne, przy egzekucji należności pieniężnych, są dochodzone na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na należność pieniężną, obowiązek ich ponoszenia obciąża zobowiązanego już w trakcie egzekucji oraz korzystają one z pierwszeństwa w zaspokojeniu, w świetle wskazanych wyżej argumentów, nie uzasadnia stanowiska, że postanowienie o umorzeniu egzekucji z art. 59 § 3 u.p.e.a. może, w jakimkolwiek zakresie, zawierać rozstrzygnięcie w sprawie kosztów egzekucyjnych”. Wskazał, że kwestia istnienia lub nieistnienia, powstałych (lub nie) w trakcie egzekucji i obciążających zobowiązanego kosztów takiego postępowania, nie ma wpływu na konieczność stosowania art. 59 ustawy egzekucyjnej i wydania postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w przypadkach tam przewidzianych i stwierdził, że przepis art. 59 § 1 ustawy egzekucyjnej nakazuje umorzenie postępowania egzekucyjnego bez względu na to czy wygenerowane tym postępowaniem koszty egzekucyjne zostały przez zobowiązanego (w całości) uiszczone, zaś przepis art. 59 § 3 tej ustawy obliguje organ egzekucyjny do wydania postanowienia w sprawie umorzenia takiego postępowania (z uwzględnieniem art. 34 § 1 ustawy egzekucyjnej) niezależnie od woli tego organu, w tym kontynuowania egzekucji celem wyegzekwowania pozostałych do ściągnięcia kosztów egzekucyjnych. Zauważył jednocześnie, że umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 ustawy egzekucyjnej nie zawsze powoduje niemożność dochodzenia (egzekwowania) kosztów egzekucyjnych powstałych w egzekucji należności pieniężnej. Koszty te, o ile przepisy ustawy egzekucyjnej nie stanowią inaczej, dochodzone są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na tę należność (art. 64c § 6 ustawy egzekucyjnej), zaś ich egzekucja następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 64c § 5 ustawy egzekucyjnej). Podkreślił również, że umorzenie postępowania egzekucyjnego i umorzenie kosztów egzekucyjnych to dwie różne instytucje prawne regulowane odrębnymi przepisami. Instytucje te są niezależne od siebie w tym sensie, że umorzenie postępowania egzekucyjnego nie powoduje umorzenia kosztów egzekucyjnych, zaś umorzenie kosztów egzekucyjnych nie ma wpływu na umorzenie postępowania egzekucyjnego. Wyraził także pogląd, że możliwość dochodzenia powstałych zgodnie z prawem, lecz nieuiszczonych w chwili umorzenia postępowania egzekucyjnego, kosztów tego postępowania regulują wyłącznie przepisy ustawy egzekucyjnej dotyczące tych kosztów jako odrębnej, od egzekwowanej w umorzonym postępowaniu, należności przysługującej organowi egzekucyjnemu. Stwierdził nadto, że z istoty rzeczy przedawnienie egzekwowanego obowiązku świadczenia pieniężnego nie powoduje przedawnienia powstałych w toku jego egzekucji kosztów egzekucyjnych, gdyż są to dwa odrębne zobowiązania, jedno należne wierzycielowi, a drugie organowi egzekucyjnemu, powstałe w różny sposób i o odmiennym charakterze mimo, iż mogą być dochodzone na podstawie jednego (tego samego) tytułu egzekucyjnego. Koszty egzekucyjne nie są świadczeniem ubocznym egzekwowanego obowiązku pieniężnego. Podział kwoty uzyskanej z egzekucji lub jego brak (art. 115 ustawy egzekucyjnej) nie stanowi przesłanki wymienionej w art. 59 tej ustawy.
……..
Za zasadne uznać także należy, w świetle wspomnianego orzeczenia, kontynuowanie postępowania egzekucyjnego co do kosztów egzekucyjnych, które – jak wykazano powyżej – nie są świadczeniem ubocznym egzekwowanego obowiązku, lecz odrębnym zobowiązaniem, na które nie rozciągają się konsekwencje przedawnienia dochodzonego obowiązku. Koszty egzekucyjne należne w związku z czynnościami dokonanymi w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przed przedawnieniem dochodzonej zaległości podatkowej podlegają zatem egzekwowaniu niezależnie od umorzenia postępowania co do należności głównej.
Powołane stanowisko, potwierdzone zostało Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 stycznia 2009 r. II FSK 1027/08:
Koszty egzekucyjne nie są objęte zakresem zastosowania norm art. 2 u.p.e.a. Dlatego też pojęcie obowiązku i należności pieniężnej, w znaczeniu art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a., należy odnosić do tego obowiązku i tej należności pieniężnej, które legły u podstaw wszczęcia postępowania egzekucyjnego, nie zaś kosztów postępowania generowanych przez postępowanie egzekucyjne. Normy wynikające z art. 59 u.p.e.a. nie zawierają odwołania do kosztów egzekucyjnych, w szczególności nie określają, by przeszkodą do umorzenia postępowania, w przypadku zaistnienia przesłanek wymienionych w tym przepisie, były okoliczności związane z ustalaniem i obciążaniem uczestników postępowania egzekucyjnego kosztami egzekucyjnymi.
Zobowiązany odpowiada za koszty egzekucyjne już w trakcie toczącego się, nie zakończonego postępowania egzekucyjnego, od daty, w której, na podstawie danego przepisu prawa, powstaje obowiązek ich uiszczenia.
Użyte w art. 64c § 7 u.p.e.a. wyrażenie „postanowienie w sprawie kosztów” należy rozumieć w ten sposób, że może ono dotyczyć zarówno wysokości tych kosztów, ale także zasady ich ponoszenia, w szczególności, gdy obciążają one wierzyciela. To właśnie w postępowaniu „w sprawie kosztów egzekucyjnych” powinny być rozstrzygane szczególne okoliczności przewidziane art. 64c § 3 lub § 4 u.p.e.a., decydujące o rozdziale tych kosztów.
Postanowienie wydane w trybie art. 64c § 7 u.p.e.a. podlega odrębnemu od postanowienia wydanego w trybie art. 59 § 3 u.p.e.a. zaskarżeniu i ewentualnej kontroli sądowoadministracyjnej.
To, że koszty egzekucyjne, przy egzekucji należności pieniężnych, są dochodzone na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego na należność pieniężną, obowiązek ich ponoszenia obciąża zobowiązanego już w trakcie egzekucji oraz korzystają one z pierwszeństwa w zaspokojeniu, w świetle wskazanych wyżej argumentów, nie uzasadnia stanowiska, że postanowienie o umorzeniu egzekucji z art. 59 § 3 u.p.e.a. może, w jakimkolwiek zakresie, zawierać rozstrzygnięcie w sprawie kosztów egzekucyjnych.
Jak widać w powołanych orzeczeniach, Sądy wniosek o odrębności kosztów egzekucyjnych względem należności głównej, a poniekąd wniosek o pewnej odrębności w zakresie „bytu prawnego” kosztów egzekucyjnych wywodziły m.in. z następujących okoliczności:
- wprowadzenie przez ustawodawcę dwóch odmiennych instytucji umorzenia: umorzenie postępowania egzekucyjnego i umorzenie kosztów egzekucyjnych regulowane odrębnymi przepisami.
- Wskazanie innych beneficjentów (wierzycieli) wskazanych kwot: koszty egzekucyjne należne są organowi egzekucyjnemu, należność podatkowa wraz z odsetkami bezpośrednio wierzycielowi
- Wskazanie innej podstawy prawnej powstania zobowiązań, oraz innego trybu powstania w toczącym się postępowaniu
Powołane stanowisko potwierdził również Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 stycznia 2011 r. II FSK 1613/09:
Umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 u.p.e.a. z uwagi na treść art. 2 § 1 pkt 1 u.p.e.a. należy bowiem wiązać z obowiązkami podlegającymi egzekucji, a nie kosztami egzekucyjnymi, które nie są objęte zakresem ostatnio wymienionego przepisu.
W uzasadnieniu powołanego orzeczenia Sąd podniósł:
W rozpatrywanej sprawie organ odwoławczy zasadnie umorzył postępowanie w zakresie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu spółki z o.o. za listopad i grudzień 2002 r. z uwagi na upływ terminu przedawnienia.
Natomiast zasadą jest, że koszty związane z postępowaniem egzekucyjnym obciążają zobowiązanego (dłużnika), a więc temu kto je spowodował i podlegają przymusowemu ściągnięciu w drodze egzekucji. Jak podkreślono w uzasadnieniu wyroku Naczelnego sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2006 r. (II FSK 487/05, niepubl.) zobowiązany już w czasie postępowania egzekucyjnego odpowiada z mocy prawa z tytułu powstających w jego trakcie obowiązków uiszczenia określonych kosztów egzekucyjnych (art. 64 § 2, art. 64 § 9 pkt 1-11, art. 64 § 10, art. 64c § 1, art. 64c § 6 u.p.e.a.), natomiast wierzyciel, na podstawie art. 64c § 4 u.p.e.a., na zasadzie ustawowego wyjątku ponosi odpowiedzialność za całość kosztów postępowania egzekucyjnego, jeżeli nie mogą one być ściągnięte od zobowiązanego. Zobowiązany odpowiada zatem za koszty egzekucyjne już w trakcie toczącego się, nie zakończonego postępowania egzekucyjnego, od daty, w której, na podstawie danego przepisu prawa, powstaje obowiązek ich uiszczenia.
Z kolei żaden przepis ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie uzależnia umorzenia kosztów egzekucyjnych w przypadku umorzenia postępowania na podstawie art. 208 § 1 ord. pod., jak i żaden przepis tej ustawy nie nakłada na organ obowiązku umorzenia kosztów egzekucyjnych w przypadku umorzenia postępowania w tym trybie.
Osobiście, pomimo iż drugi z powołanych poglądów ma dominujący charakter, skłaniałbym się do przyjęcia pierwszej z powołanych koncepcji. Nie można bowiem zapominać, iż zarówno należność podatkowa, jak i koszty egzekucyjne wynikają z jednego tytułu wykonawczego. To jest realna causa zobowiązania, to brak zapłaty należności podatkowej implikuje konieczność naliczenia kosztów egzekucyjnych jak również pośrednio wpływa na wysokość ww. kosztów. Kiedy odpada causa zobowiązania, tj. przedawniania się należność podatkowa oraz wszystkie związane z nią świadczenia uboczne, przestaje istnieć podstawa, dla której wszczynano postępowanie egzekucyjne w administracji. W mojej ocenie budzi pewne wątpliwości, pogląd, iż koszt te trwają nadal, pomimo umorzenia należności podatkowej, posiadając niejako odrębny byt prawny, własny termin przedawnienia względem należności głównej, pomimo iż wynikają z jednego tytułu wykonawczego i warunkiem sine qua non ich powstania było powstanie należności podatkowej jako takiej, która miała swą normatywną podstawę prawną jak i przesłanki wygaśnięcia.
Radca Prawny Jakub Pitera